पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे 𓂃✍︎
पुरुषोत्तम लक्ष्मण देशपांडे.. म्हणजेच आपले लाडके “पु. ल.”! मराठी मनाचं हसतं-खिदळतं, गातं-नाचतं रूप.. हा एक असा चैतन्यदायी स्वर होता, ज्याने साहित्य, संगीत, नाटक, विनोद, व्यक्तिचित्रं, प्रवासवर्णन आणि समाजकारण या सगळ्याच क्षेत्रांत आपली अनोखी छाप सोडली. ८ नोव्हेंबर १९१९ रोजी मुंबईत जन्मलेले आणि १२ जून २००० रोजी आयुष्याचं पान बंद करणारे हे दिग्गज.. मराठी माणसाच्या घराघरात अजूनही तेवढ्याच प्रेमाने नांदतात.
त्यांच्या प्रतिभेचं वैशिष्ट्य म्हणजे बहुआयामी अभिव्यक्ती. लेखक म्हणून त्यांनी व्यक्ती आणि वल्ली, बटाट्याची चाळ, खोगीरभरती, गोळाबेरीज, गाठोडं, आपुलकी, गणगोत अशी कालातीत विनोदी आणि ललित लेखनं दिली. नाटकं आणि एकांकिकांतून ‘ती फुलराणी’, ‘वटवट वटवट’, ‘तुका म्हणे आता’, ‘जावे त्यांच्या देशा’ अशी रंगभूमी गाजवली. संगीतकार म्हणून ‘सुंदर मी होणार’सारख्या नाटकांना स्वरांचा जादू दिला. तसंच दिग्दर्शक, गायक, अभिनय आणि पटकथा या सगळ्याच क्षेत्रांत त्यांनी अविस्मरणीय ठसा उमटवला.
त्यांचं साहित्य हे केवळ विनोदी नाही.. तर जीवनातील कंगोरे उलगडणारं, माणसामाणसांतला भावनिक धागा जोडणारं आहे. ‘असा मी असामी’ सारखं आत्मचरित्र माणसातील साधेपणाची उब देतं, तर ‘पूर्वरंग’, ‘अपूर्वाई’, ‘जावे त्यांच्या देशा’ सारखी प्रवासवर्णनं जीवनाकडे बघण्याची नवी दृष्टी देतात. पु. ल. यांचा विनोद हा फक्त हसवणारा नाही, तर विचार करायला लावणारा आहे.. म्हणूनच त्यांची प्रत्येक ओळ आजही तितकीच ताजी वाटते.
त्यांना मिळालेले सन्मानही मोठे आहेत.. पद्मभूषण, साहित्य अकादमी पुरस्कार, महाराष्ट्र शासनाचे पुरस्कार, अनेक रंगमंचीय आणि सांस्कृतिक सन्मान. पण त्यांच्या दृष्टीने सर्वात मोठा मान होता.. श्रोते आणि वाचक यांच्या मनातलं अमाप प्रेम. कारण पु. ल. हे केवळ लेखक नव्हते.. ते एक भावना होते, एक अनुभव होते, एक जिवंत उत्सव होते.. जो मराठी संस्कृतीत सदैव दरवळत राहील.
साहित्यसंपदा ...✎ᝰ.📓🗒 ˎˊ˗
| # | पुस्तक | श्रेणी | परिचय |
|---|---|---|---|
| 1 | काय वाट्टेल ते होईल | अनुवाद | - |
| 2 | स्वगत | अनुवाद | - |
| 3 | कान्होजी आंग्रे | अनुवाद | - |
| 4 | पोरवय | अनुवाद | - |
| 5 | टेलिफोनचा जन्म | अनुवाद | - |
| 6 | एका कोळियाने | अनुवाद | - |
| 7 | तुका म्हणे आता | नाटक | - |
| 8 | पुढारी पाहिजे | नाटक | - |
| 9 | तुझे आहे तुझपाशी | नाटक | - |
| 10 | मोठे मासे आणि छोटे मासे | नाटक | - |
| 11 | विठ्ठल तो आला आला | नाटक | - |
| 12 | आम्ही लटिके ना बोलू | नाटक | - |
| 13 | वटवट वटवट | नाटक | - |
| 14 | वयम् मोठम् खोटम् | नाटक | - |
| 15 | नवे गोकुळ | नाटक | - |
| 16 | अंमलदार | नाटक (अनुवाद) | - |
| 17 | भाग्यवान | नाटक | - |
| 18 | तीन पैशाचा तमाशा | नाटक (अनुवाद) | - |
| 19 | एक झुंज वाऱ्याशी | नाटक (अनुवाद) | - |
| 20 | सुंदर मी होणार | नाटक | - |
| 21 | पहिला राजा - आधे अधुरे | नाटक (अनुवाद) | - |
| 22 | राजा ओयादिपौस | नाटक (अनुवाद) | - |
| 23 | द्विदल | नाटक (अनुवाद) | - |
| 24 | ती फुलराणी | नाटक (अनुवाद) | - |
| 25 | अपूर्वाई | प्रवासवर्णन | - |
| 26 | पूर्वरंग | आत्मचरित्र | - |
| 27 | वंग-चित्रे | ललित / प्रवास | - |
| 28 | जावे त्यांच्या देशा | प्रवासवर्णन | - |
| 29 | मुक्काम शांतिनिकेतन | प्रवासवर्णन | - |
| 30 | चार शब्द | लेखसंग्रह | - |
| 31 | दाद | लेखसंग्रह | - |
| 32 | चित्रमय स्वगत | आत्मचरित्र / फोटोबायोग्राफी | - |
| 33 | श्रोतेहो | भाषणं | - |
| 34 | मित्रहो | भाषणं | - |
| 35 | रवींद्रनाथ तीन व्याख्याने | भाषणं | - |
| 36 | रसिकहो | भाषणं | - |
| 37 | सुजनहो | भाषणं | - |
| 38 | रेडिओवरील भाषणे आणि श्रुतिका (भाग १) | भाषणं | - |
| 39 | रेडिओवरील भाषणे आणि श्रुतिका (भाग २) | भाषणं | - |
| 40 | एक शून्य मी | लेखसंग्रह | - |
| 41 | मराठी वाङ्मयाचा गाळीव इतिहास | विडंबन | - |
| 42 | नस्ती उठाठेव | विनोदी / ललित | - |
| 43 | खोगीरभरती | विनोदी / ललित | - |
| 44 | बटाट्याची चाळ | विनोदी / ललित | 🌐 लिंक |
| 45 | गोळाबेरीज | विनोदी / ललित | - |
| 46 | असा मी असा मी | आत्मचरित्रात्मक | 🌐 लिंक |
| 47 | हसवणूक | विनोदी / ललित | - |
| 48 | खिल्ली | विनोदी / ललित | - |
| 49 | अघळ पघळ | विनोदी / ललित | - |
| 50 | उरलं सुरलं | विनोदी / ललित | - |
| 51 | पुरचुंडी | विनोदी / ललित | - |
| 52 | गांधीजी | व्यक्तिचित्रर | - |
| 53 | गणगोत | व्यक्तिचित्रे | 🌐 लिंक |
| 54 | गुण गाईन आवडी | व्यक्तिचित्रे | 🌐 लिंक |
| 55 | मैत्र | व्यक्तिचित्रे | - |
| 56 | आपुलकी | व्यक्तिचित्रे | - |
| 57 | व्यक्ती आणि वल्ली | व्यक्तिचित्रे | 🌐 लिंक |
| 58 | साठवण | संकलन | - |
| 59 | पुरुषराज अळूरपांडे | विनोदी | - |
| 60 | कोट्याधीश पु. ल. | संकलन | - |
| 61 | भावगंध | संकलन | - |
| 62 | गाठोडं | संकलन | - |
| 63 | पाचामुखी | संकलन | - |
| 64 | पुन्हा मी... पुन्हा मी | संकलन | - |
| 65 | कसा मी.. असा मी | संकलन | - |
| 66 | पुलकित साहित्य | संकलन (नाटकं / एकांकिका) | - |
